رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور با بیان اینکه میزبانی انبوه مهاجران فشار فزآینده‌ای بر منابع ایران وارد کرده است، گفت: بازگشت پناهندگان افغانستانی در دستور کار قرار گیرد.
به گزارش خبرگزاری مهر، نادر یاراحمدی رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور که در هفتاد و پنجمین جلسه کمیته اجرایی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (اکسکام) در ژنو سخن می‌گفت، تاکید کرد: تقریباً همه بار میزبانی از مهاجران افغانستانی بر دوش دولت و ملت ایران قرار گرفته است.
مشاور وزیر و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور به بار مالی، ازدحام بیش از حد و فشار بر زیرساخت‌ها، کاهش تاب‌آوری جمعیت میزبان، نگرانی‌های امنیتی، چالش‌های مراقبت‌های بهداشتی، مسائل آموزشی، تنش‌های اجتماعی و آثار زیست محیطی حضور پناهندگان و آوارگان افغانستانی اشاره کرد و در دستور کار جدی قرار گرفتن بازگشت پناهندگان به کشورشان را خواستار شد.
یاراحمدی، حجم تخصیص منابع مالی بین‌المللی در حوزه پناهندگان و آوارگان را در مقایسه با کشورهای دیگر منطقه، برای ایران بسیار ناامیدکننده دانست و اظهار داشت: بودجه عملیاتی کمیساریا برای ایران در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ کمتر بوده که نشانگر این است که کمیساریا و جامعه بین‌المللی باید مسئولیت، مشارکت و رویکرد فعال‌تری در این زمینه اتخاذ کنند.
متن کامل سخنرانی مشاور وزیر و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور در هفتاد و پنجمین جلسه کمیته اجرایی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (اکسکام) به این شرح است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
خانم رئیس؛
جناب آقای گرندی کمیسر محترم عالی پناهندگان سازمان ملل متحد
عالیجنابان وزرای محترم؛
شرکت در هفتاد و پنجمین جلسه کمیته اجرایی کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان برای اینجانب مایه خرسندی است. در ابتدا لازم می‌دانم به بحران انسانی در غزه و لبنان و سوریه و نسل‌کشی بی‌رحمانه مردم توسط رژیم ظالم اشغالگر صهیونیستی که موجب آوارگی میلیون‌ها نفر در فلسطین و لبنان شده اشاره نمایم. ضروری است جامعه جهانی این اعمال از جمله بمباران بیمارستان‌ها و اردوگاه‌های پناهندگان را صراحتاً محکوم کند.
ما احترام خود را به قربانیان این حملات علیه کارکنان سازمان ملل متحد و به ویژه آنروا اعلام می‌داریم. جمهوری اسلامی ایران به شدت این قساوت‌ها را محکوم می‌کند.
خانم رئیس، جمهوری اسلامی ایران سالیان متمادی است که میزبان تعداد قابل توجهی از پناهندگان و آوارگان افغانستانی بوده و در این زمینه با چالش‌های مختلفی از جمله بار مالی، ازدحام بیش از حد و فشار بر زیرساخت‌ها، کاهش تاب‌آوری جمعیت میزبان، نگرانی‌های امنیتی، چالش‌های مراقبت‌های بهداشتی، مسائل آموزشی، تنش‌های اجتماعی و اثرات زیست محیطی مواجه بوده است.
برابر آمار منتشر شده سازمان بین‌المللی مهاجرت، موج ورود اتباع افغانی به ایران همچنان ادامه داشته و در شش ماهه اول سال ۲۰۲۴ بیش از یک میلیون نفر از این اتباع در کشور ما ساکن شده‌اند. موج ورود اتباع افغانی در حالی ادامه دارد که کمیساریا در سال ۲۰۲۲ پایان وضعیت اضطراری افغانستان را اعلام کرده و متعاقب آن به شدت کمک‌های جهانی کاهش یافته و لذا بیشترین بار مسئولیت بر عهده دولت ایران قرار گرفته است. این وضعیت نشانگر تداوم چالش‌های داخلی ناشی از این ورود برای کشورم است.
درخواست بازگشت به شرایط قبل از ۲۰۲۲ و درک بحران اقتصادی و زیرساختی ناشی از موارد ذکر شده برای کشورم و اقدام برای تخصیص منابع بیشتر و متناسب است. سالانه میلیاردها دلار برای تأمین سرپناه، غذا، مراقبت‌های بهداشتی و آموزش به اتباع در کشورم هزینه می‌شود. علیرغم محدودیت در منابع داخلی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های ظالمانه و یک‌جانبه، جمهوری اسلامی ایران با رویکرد انسانی و اسلامی فراتر از تعهدات خود از اتباع میزبانی نموده است.
ما خدمات آموزشی و بهداشتی را بدون تبعیض به آنها ارائه کرده‌ایم. ادامه تحصیل دانش‌آموزان و دانشجویان افغانستانی، ارائه خدمات بهداشتی اولیه رایگان، پوشش رایگان بیمه درمانی پناهندگان آسیب‌پذیر و بهره‌مند شدن از یارانه‌ها تنها گوشه‌ای از رویکرد بشردوستانه کشورم به پناهندگان و اتباع خارجی بوده است. این موارد علیرغم تحفظات چهارگانه کشورم به کنوانسیون ۱۹۵۱ بوده است. این در حالیست که بخش عمده این اتباع به‌صورت غیرقانونی در کشور حضور دارند.
همه دانش‌آموزان افغانستانی، فارغ از وضعیت پناهندگی خود از امکان ثبت‌نام در مدارس دولتی برخوردارند. با عنایت به کمبود فضای آموزشی برای دانش‌آموزان کشور، توسعه مدارس برای تأمین نیاز فضای آموزشی اتباع افغانستانی نیاز به تأسیس مدارس جدید وجود دارد که در صورت تأمین اعتبار از سوی جامعه بین‌المللی، علاوه بر ایجاد مدارس جدید می‌توان با استفاده از سیستم مجازی موجود برای پوشش دادن نیازهای آموزشی اتباع بهره برد که نیاز به توجه جدی جامعه بین‌المللی دارد.
خانم رئیس، راه‌حل‌های موقتی نمی‌تواند مشکل پناهندگی را به صورت پایدار حل کند. کمیساریای عالی پناهندگان و جامعه بین‌المللی لازم است کوشش مضاعفی برای تسهیل و تسریع بازگشت پناهندگان و آوارگان به کشورهای خود به‌عنوان راه حل پایدار اولویت‌دار به کار گیرند.
در سند نهایی راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی، اولویت در بازگشت داوطلبانه مورد تاکید قرار گرفته و ایران درخواست دارد بازگشت پناهندگان در دستور کار جدی قرار گیرد. عدم تسهیل بازگشت از سوی جامعه بین‌المللی و بی‌توجهی به بازسازی زیرساخت‌ها در آن کشور پذیرفتنی نیست. به نظر می‌رسد مدتی است که این ابتکار کمیساریا در ایجاد گروه‌های پشتیبان راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستان (SSAR) در هماهنگی کامل با ساز و کار چهارجانبه (Q۴) مورد توجه قرار نگرفته و اولویت‌بخشی به افغانستان را تحت‌الشعاع قرار داده است.
لذا با توجه به ظرفیت این ابتکار و راهکارهای مناسب برای حل چالش‌های موجود، ادامه پیگیری‌ها و نشست‌های آن، مورد تأکید می‌باشد. حجم تخصیص منابع مالی بین‌المللی در حوزه پناهندگان و آوارگان در مقایسه با کشورهای دیگر منطقه، برای ایران بسیار ناامیدکننده است. در حال حاضر کمتر از نیم درصد از کل هزینه‌های ناشی از میزبانی، از محل کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی تأمین می‌شود. منابع تخصیصی عمدتاً در جهت رسوب اتباع در جامعه محلی میزبان تعریف شده است.
بودجه عملیاتی کمیساریا برای ایران در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ کمتر بوده و در حال حاضر از این هم کمتر شده که نشانگر این است که کمیساریا و جامعه بین‌المللی باید مسئولیت، مشارکت و رویکرد فعال‌تری در این زمینه اتخاذ کنند. این بدان معنی است که تقریباً تمامی بار میزبانی بر دوش دولت و ملت ایران قرار گرفته است.
بروز بحران‌های جدید در جهان نباید سبب از اولویت خارج شدن بحران قدیمی و طولانی شده و همچنین موضوع مهاجران و آوارگان افغانستانی شود. همانطور که کمیسر عالی بارها بدان تاکید کرده، بایستی بار و مسئولیت پناهندگان را در سراسر جامعه جهانی تقسیم کرد.
منطقاً اینکه یک کشور به تنهایی بخواهد هزینه و بار میزبانی جمعیت انبوهی از آوارگان را به دوش بکشد نه عادلانه است و نه عملی. این مهم در رابطه با کشور من عملیاتی نشده است و ما فشار فزاینده‌ای بر منابع محدود داخلی خود احساس می‌کنیم. این وضعیت نمی‌تواند ادامه پیدا کند.
