مسعود پزشکیان، رئیس جمهور اسلامی ایران در سفر اخیر خود به عراق ضمن تشریح ایده تشکیل اتحادیه کشورهای اسلامی پرداخت. طرح این ایده در خلال سفر به بصره، یعنی استانی که مبدا پروژه «جاده توسعه» به شمار می رود، حائز اهمیت است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور کشورمان در دیداری سه روزه از عراق علاوه بر دیدار با عبداللطیف رشید و محمد شیاع السودانی، رئیس جمهور و نخست وزیر این کشور، به شهرهای اربیل، سلیمانیه، کربلا، نجف و بصره سفر کرد. مقامات ارشد دو کشور در خلال این سفر ضمن امضای 14 سند همکاری بر اجرای تفاهمنامه‌های قبلی تاکید کردند.
دیپلماسی عمومی رئیس جمهور ایران در خلال این سفر مورد استقبال شدید اقشار مختلف ملت عراق قرار گرفت. استفاده دکتر پزشکیان از گویش کردی در جریان سفر به دو شهر اربیل و سلیمانیه به همگرایی هرچه بیشتر فرهنگی جامعه کردهای عراق با ایران قوام بخشید.
علاوه بر این، زیارت هیئت همراه رئیس جمهور از آستان‌های مقدسه کربلا و نجف با کمترین سطح حفاظت، علاوه بر زوار، کاربران فضای مجازی را در عراق و دیگر کشورهای عرب منطقه نیز شگفت زده کرد. این در شرایطی است که تردد برخی مسئولان عراقی در اماکن عمومی و زیارتی در گذشته به دلیل سطح بسیار بالای حفاظت موجب آزار عموم شهروندان عراقی و زائرین اماکن مقدسه می‌شد.
مسعود پزشکیان در این سفر، دست کم دو بار بر ایده غرب آسیای متحد یا اتحاد کشورهای مسلمان تاکید کرد. به باور برخی از ناظران و تحلیلگران عراقی این ایده از «پیمان ماستریخت» که مقدمات تاسیس اتحادیه اروپا را فراهم کرده بود، گرفته شده است.
ایده غرب آسیا متحد، امری ممکن یا بعید؟
پزشکیان در بازدید خود از شهر بصره به تشریح ایده تشکیل اتحادیه کشورهای اسلامی پرداخت. پرداختن به چنین موضوعی در استانی که مبدا جاده توسعه قرار دارد حائز اهمیت است.
عراق و ایران در دسته کشورهایی هستند که کریدور آمریکایی «هند-غرب آسیا-اروپا» موسوم به «IMEC» در تعارض با منافع آن‌ها قرار می‌گیرد. این ابتکار در ابتدا توسط ابوظبی مطرح شد. این کریدور مواصلاتی کشورهای هند، امارات، عربستان سعودی را به سرزمین‌های اشغالی و اروپا متصل می‌کند.
عراق، ایران، کویت و ترکیه در زمره کشورهایی هستند در چارچوب این طرح قرار ندارند. این در حالی است که دولت عراق از تهران، کویت و آنکارا برای شرکت در مراسم رونمایی از جاده توسعه دعوت کرده بود.
ایران در حال حاضر دو ابتکار کریدور شمال – جنوب و بندر چابهار که مسیر جنوب شرقی ایران را به جنوب غربی متصل می کند، مورد توجه قرار داده است و در تلاش است تا در حداقل زمان ممکن این دو طرح را به مرحله بهره برداری برساند. علاوه بر این از سخنان رئیس جمهور در عراق می‌توان رغبت دو کشور عراق و ایران برای برقراری روابط اقتصادی مستمر، منسجم و مستحکم از طریق جاده توسعه را فهم کرد.
از سوی دیگر اقدام بغداد در دعوت از ایران برای شرکت در مراسم رونمایی از پروژه جاده توسعه نشان می‌دهد که پیشبرد جاده توسعه با حذف دیگر همسایگان امکان‌پذیر نیست. علاوه بر این دولت عراق نسبت به اقدامات توسعه‌طلبانه دیگر همسایگان بی‌توجه نیست و در تلاش است تعادلی را میان منافع خود و همسایگانش ایجاد کند تا از تکرار تجربه تلخ دهه 2000 و ابتدای دهه 2010 اجتناب کرده باشد.
طرح ایده غرب آسیای متحد از سوی رئیس جمهور ایران در سفر به عراق در شرایطی است که این منطقه به صورت سنتی منازعاتی را تجربه کرده که خود آغاز کننده آن نبوده و عمدتا از مداخلات کشورهای غربی دچار آسیب شده است. بنابراین طرح ابتکار تشکیل اتحادیه کشورهای مسلمان که توسط رئیس جمهور مطرح شده بود به تحقق پیش شرط هایی نیاز دارد تا به عرصه عمل بنشیند.
این اقدامات می‌تواند در موارد زیر خلاصه شود:
- حمایت از استقلال کشورهای غرب آسیا و مقاومت در برابر سیاست‌های مداخله‌جویانه آمریکا و اسرائیل؛
- کنار گذاشتن پرونده‌هایی که طرح آن‌ها موجب بروز اختلافات می‌شود؛ همچون طرح ادعا درباره جزایر سه گانه؛
- مهار ابزار تهدید بوسیله توافقنامه‌ای که تمام طرف‌ها به آن متعهد باشند؛
- کاهش تعرفه واردات کالای ساخت کشورهای اسلامی؛
- تقویت نظام تبادل مالی؛
- توافق بر سر پیمان منع تجاوز میان کشورهای اسلامی؛
- ایجاد نظام امنیتی مشترک با هدف مبارزه با تروریسم.
در حال حاضر، سازمان همکاری‌های اسلامی ابزار مناسبی برای چنین اقداماتی است اما برخی کشورهای مسلمان برای پذیرش این ابتکار آمادگی ندارند و چه بسا آن را در تضاد با سیاست و منافع ملی خود قلمداد کنند.
ایجاد چنین اتحادیه‌ای با در نظر گرفتن شرایط موجود دور از انتظار است اما دو کشور ایران و عراق می‌توانند آغاز کننده اقدامات فوق باشند تا دیگر کشورهای غرب آسیا برای حرکت در این مسیر ترغیب شوند.
کشورهای اسلامی نیز همانند روند تاسیس اتحادیه اروپا در گام نخست باید اعتماد سازی را از حوزه اقتصادی آغاز کنند و در مراتب بعدی پس از دریافت نشانه‌های حسن نیت کشورهای مسلمان از یکدیگر به سوی پیمان‌های امنیتی حرکت کنند.
انتهای پیام/
