همشهری آنلاین: رابطه سانسور و سینما در ایران به سالهای خیلی دور برمیگردد، به سالهایی که سینما هنوز به تفریحی عام و محبوب در میان مردم تبدیل نشده بود، اما سانسور با قدرت فراوان نمایش فیلمها را زیر نظر داشت.
در دورههای مختلف، مسئولیت سانسور فیلمها را نهادها و سازمانهای مختلفی بر عهده داشتهاند. گاه برخی از این نهادها کمترین شناختی از عالم فیلم و هنر نداشتند و صرف وظیفهای که به صورت اداری بر دوششان گذاشته شده بود، به سانسور فیلمها دست میزدند.
در یک نمونه جالب، روزنامه «خوشه» در شماره ۴۴ خود به تاریخ یکشنبه ۲۳ تیر ۱۳۳۶ از مداخله ماموران یک اداره در کار سانسور فیلمها خبر داده، بیآنکه از نظر قانونی مسئولیتی در این باره داشته باشند.
در گزارش روزنامه «خوشه» اول با سازوکار سانسور فیلمها در آن سالها آشنا میشویم: «معمولا قبل از اینکه فیلمی به معرض نمایش گذارده شود توسط یک هیئت که از نماینده وزارت کشور، فرهنگ، تبلیغات تشکیل میشود دیده میشود و اگر فیلم از لحاظ عفت عمومی مضر یا قسمتهای تحریکآمیز علیه مصالح مملکت داشته باشد آن قسمت را سانسور میکنند. در آئیننامه سانسور فیلم تصریح شده که یک نماینده از طرف وزارت کشور، یکی از فرهنگ و یکی هم از تبلیغات باید حضور داشته باشند.»
این گزارش در ادامه از حضور ماموران شهربانی که ربطی به سانسور فیلمها ندارند خبر میدهد: «ولی نمیدانیم روی چه اصلی شهربانی کل کشور هم که تابع وزارت کشور میباشد از اداره اماکن عمومی نماینده میفرستد و اجازه میدهد که کارمندان آن اداره بدون توجه به موضوع فیلم و فقط به طوری که شایع است روی اصل مبلغی که از هر فیلم میگیرند آن را سانسور نمایند.
شنیدهایم که مثلا مانع نمایش فیلم پرارزش «ریفیفی» میشوند به علت اینکه صاحب فیلم حق سانسور را نپرداخته و فیلم «کلئوپاترا» را که صحنه وقیحانه آن به علت اینکه صاحب فیلم در اداره اماکن عمومی قدرت دارد سانسور نشده بود نمایش دادند ولی از بس فیلم بیارزشی بود بیش از چند روز روی پرده نماند.»
«خوشه» در ادامه از مبالغی که برای سانسور فیلم در اداره اماکن تعیین شده پرده برداشته: «در تمام محافل سینمایی شایع است که مسئولین اداره اماکن عمومی برای فیلمهایی که پروانه صادر میکنند نرخهای زیر را به عنوان حق دیدن فیلم مقرر داشتهاند:
فیلمهای هندی»»»»»»»»»»» ۵۰۰۰ ریال
فیلمهای آمریکایی»»»»»»»»» ۳۰۰۰ ریال
فیلمهای روسی و متفرقه»»»» ۴۰۰۰ ریال
سینماسکوپ و رنگی»»»»»»»» ۸۰۰۰ ریال
چند روز قبل مامورین اداره اماکن برای دیدن سه فیلم به سینما ایران میروند و قبل از دیدن فیلم تقاضای حق سانسور میکنند و چون صاحب فیلم پول نقد همراه نداشته حاضر میشود که چکی به مبلغ ۱۵ هزار ریال بدهد. مامورین از دفتر سینما ایران به اداره اماکن تلفن میکنند و میگویند که صاحب فلان فیلم میخواهد چک بدهد و کسب تکلیف میکنند ولی دستور میرسد که از قبول چک خودداری کنند. صاحب فیلم ناچار به بانک میرود و چک را نقد کرده تحویل میدهد. سپس پروانه نمایش را صادر مینمایند.
کما اینکه برای فیلم «آتشباره کشتی» که اکنون در سینما دنیا روی پرده است مبلغ ۸۰۰۰ ریال که دوهزار ریال آن اسکناس ۲۰۰ ریالی و دوهزار ریال اسکناس ۵۰ ریالی و هزار ریال اسکناس ۱۰۰ ریالی بوده دریافت میدارند و پروانه نمایش صادر میشود.»
«خوشه» این گزراش را خطاب به وزیر کشور نوشته تا بلکه به این وضع رسیدگی کند.
«ریفیفی» به کارگردانی ژول داسن محصول سال ۱۹۵۵ است و با توجه به گزارش «خوشه» دو سال بعد یعنی در جولای ۱۹۵۷ در ایران به نمایش درآمده بوده.
